กรรมบถ ชั้นเอก

คำอธิบาย:

• มโนกรรม คือ กรรมที่เกิดจากการกระทำทางใจ (ความคิด)
• มโนทวาร คือ ประตูใจ
• มโนทุจริต คือ ความคิดที่เป็นบาป มี 3 อย่าง ได้แก่ อภิชฌา พยาบาท และมิจฉาทิฏฐิ
• มโนสุจริต คือ ความคิดที่เป็นความดี มี 3 อย่าง ได้แก่ อนภิชฌา อพยาบาท และสัมมาทิฏฐิ

เนื้อหา:

ความคิดของคนเรามีมากมาย แต่ในกรรมบถนี้ จัดตามรากเหง้าของความดีความชั่ว ได้แก่

• อกุศลมูล (รากเหง้าของความชั่ว) มี 3 อย่าง คือ โลภะ (ความโลภ) โทสะ (ความโกรธ) และโมหะ (ความหลง)
• กุศลมูล (รากเหง้าของความดี) มี 3 อย่าง คือ อโลภะ (ความไม่โลภ) อโทสะ (ความไม่โกรธ) และอโมหะ (ความไม่หลง)

ความหมาย:

• หมายถึง ความอยากได้ทรัพย์ของผู้อื่นโดยทางทุจริต
• เป็นอาการทางจิตที่ต่อเนื่องจากโลภะ แต่รุนแรงกว่า

ลักษณะ:

• มีความอยากได้รุนแรง และจะเอาให้ได้ไม่ว่าจะด้วยวิธีใด
• เมื่อเกิดอภิชฌา จิตใจจะเพ่งเล็งไปที่สิ่งนั้นอย่างจดจ่อ

ตัวอย่าง:

นายพรานที่เห็นนกแล้วตั้งใจจะยิงให้ได้

ความสำคัญ:

• อภิชฌาทำความเสียหายแก่จิตใจของผู้คิด
• แม้จะยังไม่ได้ลงมือทำ ก็ถือว่าเป็นกรรมแล้ว

องค์ประกอบ:

1. ของนั้นเป็นของคนอื่น
2. มีจิตคิดอยากได้มาเป็นของตน

วิธีพิจารณาโทษ:

1. ของที่อยากได้มีค่ามากหรือน้อย
2. คุณความดีของเจ้าของ
3. กิเลสของผู้คิด

ผลกรรม:

• ทำให้ไปเกิดในอบายภูมิ
• เมื่อเกิดเป็นมนุษย์ จะยากจน หรือทรัพย์สินไม่ยั่งยืน

อภิชฌาเป็นตัวการให้ทำบาป:

• อภิชฌาสามารถผลักดันให้คนทำอกุศลกรรมบถได้ถึง 6 อย่าง

ประโยชน์และความสำคัญของการงดเว้น:

• ทำให้เป็นคนไม่โลภ มีความพอดี
• ทำให้จิตใจสงบ ไม่ถูกความอยากครอบงำ
• ส่งเสริมความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่

สรุป: อภิชฌาเป็นความคิดที่นำไปสู่ความเห็นแก่ตัว และการทำบาป ควรละเว้น

ความหมาย:

• หมายถึง ความอาฆาต ผูกใจเจ็บ คิดจะแก้แค้น
• เป็นอาการทางจิตต่อเนื่องจากโทสะ (ความโกรธ)

ลักษณะ:

• เมื่อถูกขัดใจ จะคิดหาทางทำร้าย หรือทำให้ผู้อื่นเสียหาย
• ผูกใจเจ็บไว้ว่าจะแก้แค้นในภายหลัง

ตัวอย่าง:

• นักเรียนที่ถูกแกล้ง แล้วผูกใจเจ็บว่าจะเอาคืน

ความสำคัญ:

• พยาบาทเป็นการผูกตัวเองไว้กับความเสียหาย
• ทำลายความสุข และคุณธรรมในจิตใจ
• ปิดกั้นความดีที่จะเข้ามาสู่ตัวเรา
• ทำให้จิตใจเศร้าหมอง

องค์ประกอบ:

1. คนอื่นถูกพยาบาท
2. คิดจะให้คนนั้นเกิดความเสียหาย

วิธีพิจารณาโทษ:

1. คุณความดีของคนถูกพยาบาท
2. กิเลสของผู้คิด

ผลกรรม:

• ทำให้ไปเกิดในอบายภูมิ
• เมื่อเกิดเป็นมนุษย์ จะมีอายุสั้น หรือมีโรคภัยเบียดเบียน

พยาบาทเป็นตัวการให้ทำบาป:

• พยาบาทสามารถผลักดันให้คนทำอกุศลกรรมบถได้ถึง 6 อย่าง

ประโยชน์และความสำคัญของการงดเว้น:

• ทำให้เป็นคนใจเย็น ไม่โกรธง่าย
• ทำให้จิตใจสงบ ไม่มีความทุกข์
• ส่งเสริมความเมตตา และความให้อภัย

สรุป: พยาบาทเป็นความคิดที่นำไปสู่ความทุกข์ และการทำร้ายผู้อื่น ควรละเว้น

ความหมาย:

• "ทิฏฐิ" แปลว่า ความเห็น หรือลักษณะของจิตที่ตัดสินลงไป
• มิจฉาทิฏฐิ คือ ความเห็นที่ผิดจากคลองธรรม (ทางที่ถูกต้องดีงาม)

ลักษณะ:

• เป็นการเห็นที่ตรงกันข้ามกับสิ่งที่ถูกต้อง เช่น เห็นว่าการทำบาปไม่มีผล การให้ทานไม่มีประโยชน์ เป็นต้น

ตัวอย่าง:

• เห็นว่าพ่อแม่ไม่มีบุญคุณ
• เห็นว่าการฆ่าตัวตายเป็นสิ่งที่ดี

ความสำคัญ:

• มิจฉาทิฏฐิไม่ใช่แค่ไม่รู้ แต่มีความเห็นที่ผิดไปจากความเป็นจริง
• เป็นการตัดสินใจของจิตที่ผ่านการไตร่ตรองมาแล้ว
• มิจฉาทิฏฐิมีผลรุนแรงต่อจิตใจ

องค์ประกอบ:

1. เรื่องผิดจากความจริง
2. มีความเห็นว่าเป็นความจริง

วิธีพิจารณาโทษ:

1. มีความเห็นผิดจนเคยชิน
2. มีความเห็นผิดเป็นนิยตมิจฉาทิฏฐิ

ผลกรรม:

• ทำให้ไปเกิดในอบายภูมิแน่นอน
• ไม่สามารถบรรลุมรรคผล (ความหลุดพ้น) ได้

มิจฉาทิฏฐิเป็นตัวการให้ทำบาป:

• มิจฉาทิฏฐิสามารถผลักดันให้คนทำอกุศลกรรมบถได้ครบทั้ง 10 ประการ

ประโยชน์และความสำคัญของการงดเว้น:

• ทำให้มีความเห็นถูกต้องตามความเป็นจริง
• นำไปสู่การปฏิบัติที่ถูกต้อง และความสุขที่แท้จริง
• เป็นพื้นฐานสำคัญในการบรรลุธรรม

สรุป: มิจฉาทิฏฐิเป็นความเห็นที่ผิดพลาด นำไปสู่ความทุกข์ และขัดขวางการบรรลุธรรม ควรละเว้น