ธรรมวิภาค ชั้นเอก
บทที่ 3 ธรรมหมวด 7
ในบทเรียนนี้ เราจะศึกษาหลักธรรม 2 หมวดที่สำคัญในการพัฒนาคุณธรรมภายในจิตใจ ได้แก่ อริยทรัพย์ และ สัปปุริสธรรม
📖 คำอธิบาย:
อริยทรัพย์ แปลว่า ทรัพย์อันประเสริฐ ✨
หมายถึง ทรัพย์ที่มีอยู่ภายในจิตใจของท่านผู้ประเสริฐ ซึ่งดีกว่าทรัพย์ภายนอก เพราะไม่มีใครแย่งชิงไปได้ ไม่สูญหายไปด้วยภัยต่าง ๆ เป็นเหตุให้ได้ทรัพย์ภายนอกด้วย 🛡️
📖 เนื้อหา:
อริยทรัพย์ มี 7 ประการ ได้แก่
- ✅ ศรัทธา: ความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุและผล สามารถพิสูจน์ให้เห็นจริงได้ มั่นในพระรัตนตรัย ตลอดจนถึงเชื่อในเรื่องกรรม ผลของกรรม ทุกคนมีกรรมเป็นของของตน และเชื่อในพระปัญญาตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า 🧘
- ✅ ศีล: รักษากายวาจาให้เรียบร้อย หมายถึง การควบคุมกายวาจาให้เป็นปกติ การประพฤติถูกต้องดีงาม มีกิริยามารยาทสงบเสงี่ยมพูดจาสุภาพเรียบร้อย 🕊️
- ✅ หิริ: ความละอายต่อบาปทุจริต หมายถึง ความละอายใจต่อการทำบาปทุจริต ทั้งต่อหน้าและลับหลัง ความกระดากใจในการทำความชั่วทางกาย วาจา และใจ 😥
- ✅ โอตตัปปะ: สะดุ้งกลัวต่อบาป หมายถึง ความเกรงกลัวต่อบาปทุจริตและผลของกรรมชั่วที่จะส่งผลในภายหลัง หรือทุกข์โทษที่จะได้รับจากการทำความผิดนั้น ๆ 😨
- ✅ พาหุสัจจะ: ความเป็นคนเคยได้ยินได้ฟังมามาก จำทรงธรรมและรู้ศิลปวิทยามาก หมายถึง ความเป็นผู้คงแก่เรียน อันเกิดจากการศึกษาหาความรู้ด้วยการฟัง การคิด การสอบถาม และการบันทึก แล้วทรงจำนำไปปฏิบัติได้ 📚
- ✅ จาคะ: สละให้ปันสิ่งของของตนแก่คนที่ควรให้ปัน หมายถึง ความเสียสละ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ แบ่งปันสิ่งของแก่ผู้อื่น และการสละความสุขส่วนตัวเพื่อประโยชน์สุขของผู้อื่น 🥰
- ✅ ปัญญา: รอบรู้สิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์ หมายถึง ความรู้ความเข้าใจถ่องแท้ในเหตุผล ดีชั่ว ถูกผิด คุณโทษ ประโยชน์มิใช่ประโยชน์ รู้คิด รู้พิจารณา และรู้ที่จะจัดทำ เหตุเกิดปัญญามี ๓ วิธี ได้แก่ ๑) สุตมยปัญญา ๒) จินตามยปัญญา และ ๓) ภาวนามยปัญญา 🤔
🌟 ความสำคัญ:
อริยทรัพย์ 7 ประการนี้ เรียกอีกอย่างว่า พหุการธรรม คือ เป็นธรรมที่มีอุปการะมาก เพราะเป็นกำลังหนุนช่วยส่งเสริมในการบำเพ็ญคุณธรรมต่าง ๆ ยังประโยชน์ตนและประโยชน์ผู้อื่นให้สำเร็จได้อย่างกว้างขวางไพบูลย์ เปรียบเสมือนคนมีทรัพย์มาก ย่อมสามารถใช้จ่ายทรัพย์เลี้ยงตนเลี้ยงผู้อื่นให้มีความสุข และบำเพ็ญประโยชน์ต่าง ๆ ได้เป็นอันมาก 💖
🌟 ประโยชน์:
- ทำให้เป็นคนมีคุณค่า 🌟
- ได้รับความเคารพนับถือจากผู้อื่น 🙏
- มีความสุขทั้งในโลกนี้และโลกหน้า 😊
ตัวอย่าง:
- การที่เราเชื่อว่า ถ้าเราขยัน เราก็จะสอบได้คะแนนดี นี่คือ ศรัทธา 😊
- การที่เราไม่พูดโกหก ไม่ขโมยของเพื่อน คือ ศีล 😇
📖 คำอธิบาย:
สัปปุริสธรรม แปลว่า ธรรมของสัตบุรุษ หรือ ธรรมที่ทำให้เป็นสัตบุรุษ ✨
สัตบุรุษ หมายถึง คนดี คนที่มีความประพฤติถูกต้องตามทำนองคลองธรรม 💖
📖 เนื้อหา:
สัปปุริสธรรม มี 7 ประการ ได้แก่
- ✅ ธัมมัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักเหตุ รู้หลักความจริงที่จะทำให้เกิดผล 💡
- ✅ อัตถัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักผล รู้ความมุ่งหมาย รู้ประโยชน์ที่ประสงค์ 🎯
- ✅ อัตตัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักตน รู้สถานะของตน รู้ความสามารถของตนเอง 🧍
- ✅ มัตตัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักประมาณ รู้จักความพอดี ในการใช้ชีวิต ⚖️
- ✅ กาลัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักกาล (รู้กาลเทสะ) รู้จักเวลาที่เหมาะสมในการทำสิ่งต่างๆ ⏰
- ✅ ปริสัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักชุมชน รู้จักสังคม รู้จักกิริยามารยาทที่ควรประพฤติ 🏘️
- ✅ ปุคคลปโรปรัญญุตา: ความเป็นผู้รู้จักเลือกบุคคล รู้จักเลือกคบคนดี 🤝
🌟ความสำคัญ:
สัปปุริสธรรม เป็นคุณธรรมที่ทำให้เป็นคนดี เป็นที่เคารพของคนทั่วไป 🙏
🌟ประโยชน์:
- ทำให้เป็นคนฉลาด รอบรู้ 🤓
- มีความเจริญก้าวหน้าในชีวิต 🚀
- เป็นที่ยกย่องของคนทั่วไป 🌟
ตัวอย่าง:
- การที่เรารู้ว่า ถ้าเราตั้งใจเรียน เราก็จะสอบได้คะแนนดี นี่คือ ธัมมัญญุตา 😊
- การที่เรารู้ว่า เราควรแต่งกายให้สุภาพเรียบร้อยเมื่อไปวัด คือ ปริสัญญุตา 😇