ธรรมวิภาค ชั้นเอก

ความหมายของอนันตริยกรรม

อนันตริยกรรม แปลว่า กรรมที่ให้ผลทันที ไม่มีกรรมอื่นมาแทรก เป็นกรรมที่หนักที่สุด ให้ผลในอเวจีมหานรกทันทีหลังตาย

เนื้อหา:

อนันตริยกรรมมี 5 ประการ ได้แก่

1. มาตุฆาต: การฆ่ามารดาหรือบิดาบังเกิดเกล้าด้วยตนเอง หรือสั่งให้ผู้อื่นฆ่า เมื่อมารดาหรือบิดาตาย ถือเป็นอนันตริยกรรม
2. ปิตุฆาต: การฆ่ามารดาหรือบิดาบังเกิดเกล้าด้วยตนเอง หรือสั่งให้ผู้อื่นฆ่า เมื่อมารดาหรือบิดาตาย ถือเป็นอนันตริยกรรม
3. อรหันตฆาต: การฆ่าพระอรหันต์ ผู้เป็นพระสงฆ์ที่หมดกิเลสแล้ว
4. โลหิตุปบาท: การทำร้ายพระพุทธเจ้าจนถึงทำให้พระโลหิตห้อขึ้น
   (ตัวอย่าง: พระเทวทัตกลิ้งหินหวังทำร้ายพระพุทธเจ้า ทำให้เศษหินกระทบพระบาทจนห้อพระโลหิต)
5. สังฆเภท: การทำให้สงฆ์แตกแยกกัน จนถึงขั้นแยกทำอุโบสถสังฆกรรม แม้จะถูกห้ามปรามแล้วก็ยังฝืนทำ

ความสำคัญ:

• กรรมเหล่านี้เป็นบาปหนัก เพราะเป็นการทำร้ายผู้มีพระคุณสูงสุด (พ่อแม่) ผู้บริสุทธิ์สูงสุด (พระอรหันต์) และพระพุทธเจ้า ผู้เป็นศาสดาของพระพุทธศาสนา
• การทำอนันตริยกรรมเพียงข้อเดียวก็ห้ามสวรรค์ ห้ามนิพพาน

ประโยชน์:

• ช่วยให้ตระหนักถึงโทษของการทำบาปหนัก และหลีกเลี่ยงการกระทำดังกล่าว
• ส่งเสริมความกตัญญูต่อพ่อแม่ ความเคารพต่อพระอรหันต์ และพระพุทธเจ้า

ตัวอย่าง:

• การที่ลูกทำร้ายร่างกายพ่อแม่ หรือวางแผนให้คนอื่นไปทำร้าย ถือเป็นมาตุฆาตหรือปิตุฆาต
• การไปทำร้ายพระสงฆ์ที่เป็นคนดี ปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า จนถึงขั้นทำให้ท่านเสียชีวิต ก็ถือเป็นอรหันตฆาต

ความหมาย:

เวสารัชชกรณธรรม แปลว่า ธรรมที่ทำให้เกิดความกล้าหาญ เป็นหลักธรรมที่ช่วยสนับสนุนให้เราเป็นคนกล้าหาญในการทำความดี

เนื้อหา:

เวสารัชชกรณธรรม มี 5 ประการ ได้แก่

1. สัทธา: ความเชื่อในสิ่งที่ควรเชื่อ หมายถึง ความเชื่อที่มีเหตุผลประกอบด้วยปัญญา ความเชื่อในสิ่งที่ควรเชื่อ มี 4 ประการ คือ 1) กัมมสัทธา (เชื่อกรรม) 2) วิปากสัทธา (เชื่อผลของกรรม) 3) กัมมัสสกตาสัทธา (เชื่อว่าสัตว์มีกรรมเป็นของตน) และ 4) ตถาคตโพธิสัทธา (เชื่อความตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า)
2. ศีล: การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย หมายถึง การละเว้นจากการกระทำผิดทางกายและวาจา
3. พาหุสัจจะ: ความเป็นผู้ศึกษาหาความรู้มาก ทั้งทางโลก (ศิลปวิทยาการ) และทางธรรม (พระพุทธพจน์)
4. วิริยารัมภะ: การมีความเพียรพยายามอย่างเข้มแข็งเด็ดเดี่ยว ไม่ย่อท้อต่อความยากลำบาก
5. ปัญญา: ความรอบรู้ เข้าใจในเหตุผล ความดีความชั่ว ประโยชน์และโทษ

ความสำคัญ:

ธรรมเหล่านี้ช่วยให้เราเป็นคนกล้าหาญ เข้มแข็ง และสามารถทำประโยชน์ให้ตนเองและผู้อื่นได้

ประโยชน์:

• สัทธาทำให้จิตใจหนักแน่น
• ศีลทำให้กายวาจาเรียบร้อย
• พาหุสัจจะทำให้ทำงานถูกหลักวิชา
• วิริยารัมภะทำให้ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค
• ปัญญาทำให้รอบรู้ในสิ่งทั้งปวง

ตัวอย่าง:

• การที่เราเชื่อว่าถ้าเราตั้งใจเรียน เราก็จะสอบได้คะแนนดี นี่คือสัทธาอย่างหนึ่ง
• การที่เราไม่พูดโกหก ไม่ขโมยของเพื่อน นี่คือการรักษาศีล

คำอธิบาย:

• ธัมมัสสวนานิสงส์ แปลว่า อานิสงส์ของการฟังธรรม
• หมายถึง ผลดีที่ได้รับจากการฟังธรรมะ

เนื้อหา:

อานิสงส์ของการฟังธรรมมี 5 ประการ ได้แก่

1. ผู้ฟังย่อมได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง: พระธรรมในพระพุทธศาสนามีมากมาย การฟังธรรมบ่อย ๆ ทำให้ได้ฟังเรื่องราวใหม่ ๆ ที่เป็นประโยชน์
2. สิ่งใดได้เคยฟังแล้ว แต่ไม่เข้าใจชัด ย่อมเข้าใจในสิ่งนั้นชัด: ผู้แสดงธรรมแต่ละท่านมีวิธีการอธิบายที่แตกต่างกัน การฟังธรรมซ้ำหรือฟังจากหลาย ๆ ท่าน ช่วยให้เข้าใจธรรมได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
3. บรรเทาความสงสัยเสียได้: การฟังธรรมช่วยขจัดความสงสัยในข้อธรรมต่าง ๆ ที่มีอยู่ในใจ
4. ทำความเห็นให้ถูกต้องได้: การฟังธรรมจากผู้รู้ ช่วยให้ปรับเปลี่ยนความเห็นผิดให้เป็นความเห็นถูกตามหลักธรรม
5. จิตของผู้ฟังย่อมผ่องใส: การฟังธรรมทำให้จิตใจสงบจากความวุ่นวาย และเกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง ทำให้จิตใจผ่องใสเบิกบาน

ความสำคัญ:

การฟังธรรมด้วยความเคารพและตั้งใจ ทำให้ได้รับประโยชน์มากมายในการพัฒนาจิตใจและปัญญา

ประโยชน์:

• ได้รับความรู้ใหม่ ๆ ทางธรรม
• เข้าใจธรรมะได้ชัดเจนขึ้น
• ขจัดความสงสัย
• มีความเห็นที่ถูกต้อง
• จิตใจผ่องใส

ตัวอย่าง:

• การที่เราไปฟังพระเทศน์ในวันอาทิตย์ ทำให้เราได้เรียนรู้เรื่องราวในพระพุทธศาสนาที่เราไม่เคยรู้มาก่อน
• บางครั้งเราอ่านหนังสือธรรมะแล้วไม่เข้าใจ แต่พอได้ฟังคนอื่นอธิบาย เราก็เข้าใจมากขึ้น

คำอธิบาย:

• พละ แปลว่า กำลัง หรือ พลัง
• หมายถึง หลักธรรมที่ทำให้เกิดกำลังใจ ความมั่นคงทางจิตใจ

เนื้อหา:

พละ มี 5 ประการ ได้แก่

1. สัทธา: ความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุและผล เชื่อมั่นในพระรัตนตรัย (พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์) เชื่อในเรื่องกรรมและผลของกรรม
2. วิริยะ: ความเพียร ความบากบั่นในการละความชั่ว ทำความดี ไม่ท้อถอย
3. สติ: ความระลึกได้ ความไม่เผลอ คุมใจไว้กับสิ่งที่ทำหรือพูด
4. สมาธิ: ความตั้งใจมั่น ความมีใจแน่วแน่ ไม่ฟุ้งซ่าน
5. ปัญญา: ความรอบรู้ เข้าใจในเหตุผล ความดีความชั่ว ประโยชน์และโทษ

ความสำคัญ:

พละเป็นคุณธรรมที่ทำให้เกิดความเข้มแข็ง มั่นคง และดำเนินชีวิตด้วยความมั่นใจ

ประโยชน์:

• ทำให้มีกำลังใจในการทำความดี
• ช่วยให้จิตใจมั่นคง ไม่หวั่นไหว
• ส่งเสริมให้ประสบความสำเร็จในชีวิต

ตัวอย่าง:

• การที่เราเชื่อมั่นว่าเราจะทำข้อสอบได้ ถ้าเราอ่านหนังสืออย่างตั้งใจ นี่คือสัทธา
• การที่เราพยายามทำการบ้านให้เสร็จ แม้จะยากสักหน่อย นี่คือวิริยะ

คำอธิบาย:

• ขันธ์ แปลว่า กอง
• หมายถึง กองแห่งรูปธรรมและนามธรรมที่รวมกันเป็นสิ่งที่เรียกว่า "คน" หรือ "ตัวเรา"

เนื้อหา:

ขันธ์ มี 5 ประการ ได้แก่

1. รูปขันธ์: กองรูป หมายถึง ส่วนที่เป็นร่างกาย ประกอบด้วยธาตุ 4 (ดิน น้ำ ไฟ ลม) มีผม ขน เล็บ ฟัน หนัง กระดูก เป็นต้น
2. เวทนาขันธ์: กองเวทนา หมายถึง ส่วนที่รับรู้อารมณ์ ความรู้สึก สุข ทุกข์ หรือเฉยๆ
3. สัญญาขันธ์: กองสัญญา หมายถึง ส่วนที่จำได้ หมายรู้ในสิ่งต่างๆ เช่น จำรูป จำเสียง จำกลิ่น
4. สังขารขันธ์: กองสังขาร หมายถึง ส่วนที่ปรุงแต่งจิตใจ ให้คิดดี คิดชั่ว หรือคิดเฉยๆ
5. วิญญาณขันธ์: กองวิญญาณ หมายถึง ส่วนที่รู้แจ้งอารมณ์ เช่น การเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น

ความสำคัญ:

ขันธ์ 5 เป็นองค์ประกอบพื้นฐานของชีวิตมนุษย์ การเข้าใจขันธ์ 5 ช่วยให้เราเข้าใจธรรมชาติของชีวิต

ประโยชน์:

• ทำให้เข้าใจว่าชีวิตประกอบด้วยส่วนประกอบอะไรบ้าง
• ช่วยให้พิจารณาชีวิตตามความเป็นจริง ไม่ยึดมั่นถือมั่นในความเป็น "ตัวเรา"

ตัวอย่าง:

• ร่างกายของเราที่มีมือ เท้า หัวใจ คือ รูปขันธ์
• ความรู้สึกที่เรามีความสุขเมื่อได้กินขนมอร่อยๆ คือ เวทนาขันธ์